بوم مدل کسب و کار یک ابزار بصری و استراتژیک است که به شرکت‌ها کمک می‌کند رویکردی روشن برای طراحی استراتژی‌های درآمدی، شناخت مشتریان و مدیریت منابع خود داشته باشند. در مقاله قبلی، درباره ۹ بخش اصلی بوم مدل کسب و کار صحبت کردیم. در این مقاله به بررسی مزایای بوم مدل کسب و کار و انواع الگوهای رایج آن خواهیم پرداخت.

چرا بوم مدل کسب و کار مهم است؟

بوم مدل کسب و کار باعث شفاف‌سازی فرآیندها و تعیین استراتژی‌های سازمانی می‌شود. برخی از مزایای این مدل عبارتند از:

• • همسوسازی اعضای تیم: بوم مدل کسب و کار به اعضای تیم کمک می‌کند اهمیت نقش خود را بهتر درک کرده و هماهنگی بیشتری در فرآیندهای کسب و کار داشته باشند.
  • تمرکز بر اهداف استراتژیک: شرکت‌ها می‌توانند اهداف کلیدی خود را مشخص کرده و تصمیمات تجاری را بر اساس آن‌ها تنظیم کنند.
  • ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها: مدل کسب و کار به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند ساختار و پتانسیل رشد یک شرکت را بهتر درک کنند.
  • شفاف‌سازی مسیر درآمدزایی: کسب‌وکارها می‌توانند جریان‌های درآمدی خود را تعریف کرده و بهینه کنند.
  • مدیریت هزینه‌ها: با استفاده از بوم مدل کسب و کار، شرکت‌ها می‌توانند ساختار هزینه‌های خود را بهینه‌سازی کنند.

انواع الگوهای مدل کسب و کار

هر کسب‌وکار برای موفقیت به یک مدل مشخص نیاز دارد. در ادامه ۵ نوع مدل کسب و کار که توسط الکساندر استروالدر معرفی شده‌اند را بررسی می‌کنیم:

۱. مدل کسب و کار تفکیکی

این مدل بر سه بخش اصلی در کسب و کار تمرکز دارد:

• • ارتباط با مشتری: شامل روش‌های جلب، حفظ و تعامل با مشتریان.
  • نوآوری محصول: طراحی و توسعه محصولات یا خدماتی که شرکت را از رقبا متمایز می‌کند.
  • مدیریت زیرساخت: ایجاد پلتفرم‌هایی برای انجام فعالیت‌های تکراری و مقیاس‌پذیر.

این مدل باعث تمرکز بیشتر بر بخش‌های کلیدی و بهبود عملکرد در هر حوزه می‌شود.

۲. مدل کسب و کار دنباله‌دار

این مدل مبتنی بر فروش تعداد زیادی از محصولات متنوع، حتی با حجم فروش کم است. به‌جای تمرکز بر چند محصول پرفروش، از تنوع محصولات برای افزایش سود استفاده می‌شود. نمونه بارز این مدل، فروشگاه‌های آنلاین مانند آمازون و نتفلیکس است که محصولات و محتوای متنوعی را برای گروه‌های مختلف مشتریان ارائه می‌دهند.

۳. مدل کسب و کار پلتفرم‌های چندوجهی

این مدل کسب و کار نقش واسطه‌ای بین گروه‌های مختلف مشتریان را ایفا می‌کند. شرکت‌های مانند اوبر، دیجی‌کالا و اسنپ از این مدل استفاده می‌کنند. این پلتفرم‌ها دو یا چند گروه را به هم متصل کرده و ارزش ایجاد می‌کنند.

مثال‌هایی از این مدل شامل:

• • اپلیکیشن‌های سفارش غذا که میان مشتریان و رستوران‌ها ارتباط برقرار می‌کنند.
  • سایت‌های فریلنسری که فریلنسرها را به کارفرمایان متصل می‌کنند.

۴. مدل کسب و کار رایگان

در این مدل، کسب و کار خدمات اولیه را رایگان ارائه می‌دهد و درآمد خود را از خدمات تکمیلی، تبلیغات یا اشتراک‌های پولی کسب می‌کند.

این مدل شامل سه نوع استراتژی اصلی است:

1. تبلیغات: پلتفرم‌هایی مانند گوگل و فیس‌بوک از این روش استفاده می‌کنند. کاربران خدمات رایگان دریافت می‌کنند و درآمد اصلی از تبلیغات تأمین می‌شود.
2. فریمیوم (Freemium): در این مدل، خدمات اولیه رایگان است اما مشتریان برای دسترسی به ویژگی‌های پیشرفته، مبلغی پرداخت می‌کنند (مانند اسپاتیفای و لینکدین پرمیوم).
3. مدل طعمه و شکار: در این روش، یک خدمت اولیه رایگان یا بسیار ارزان ارائه می‌شود تا مشتری به خریدهای بعدی ترغیب شود. مثلاً شرکت‌های فروش پرینتر، دستگاه را ارزان عرضه می‌کنند اما از فروش کارتریج سود اصلی را کسب می‌کنند.

۵. مدل کسب و کار باز

این مدل به اشتراک‌گذاری دانش و منابع بین سازمان‌ها تأکید دارد. شرکت‌ها می‌توانند از ایده‌های خارجی برای توسعه محصولات خود استفاده کنند یا منابع داخلی خود را برای ایجاد درآمد جدید به سایر شرکت‌ها ارائه دهند.

دو نوع اصلی این مدل عبارتند از:

• • خارج به داخل: شرکت‌ها از نوآوری‌های بیرونی برای بهبود فرآیندهای داخلی استفاده می‌کنند.
  • داخل به خارج: سازمان‌ها دانش و فناوری خود را در اختیار سایر شرکت‌ها قرار داده و از این طریق درآمدزایی می‌کنند.